PHÒNG NGỪA VÀ XỬ LÝ TRIỆT ĐỂ HIỆN TƯỢNG TÔM “NGHẸT OXY-TÔM NỔI ĐẦU”

Trong nuôi tôm cá hiện nay, bên cạnh việc sử dụng chế phẩm vi sinh để xử lý các vấn đề ô nhiễm thì việc cung cấp đủ oxy hòa tan trong nước cũng là một yếu tố hết sức quan trọng và cần thiết. Hiện tượng tôm nổi đầu “nghẹt oxy”, kéo đàn, tấp mé bờ vào buổi sáng khiến người nuôi lo lắng, thậm chí mất ăn mất ngủ, đặc biệt đối với bà con nuôi quảng canh, QCCT, Tôm lúa… thường điều trị rất tốn kém, tôm bị hao hụt nhiều, thường phải sả đầm sau khi xử lý không hiệu quả. Xác định đúng nguyên nhân, chẩn đoán chính xác và cách xử lý tôm nổi đầu đúng kỹ thuật sẽ giúp người nuôi dễ dàng khắc phục hiện tượng này.

Tôm chết do thiếu oxy và đáy ao ô nhiễm có nhiều khí độc

Vậy, khi tôm thiếu oxy “còn gọi là nghẹt oxy” là do đâu? Tôm sẽ bị ảnh hưởng như thế nào? Và làm sao để xử lý hiệu quả ?

Nguyên nhân gây thiếu ôxy ở tôm

Thiếu ôxy trong ao nuôi tôm do rất nhiều nguyên nhân gây ra như:

• Không có gió lưu thông (hay còn gọi là đứng gió): thường xảy ra vào những lúc mưa nắng trái vụ, trời càng về khuya (12h khuya - 6h sáng), ao nuôi sau vách núi, ao nuôi bị cây cối che khuất nhiều.
• Nuôi mật độ quá dầy, không đủ và không có quạt tạo oxy, cúp điện: đây chính là một trong những nguyên nhân khiến tôm gặp phải tình trạng thiếu oxy. Đặc biệt đối với ao quảng canh, quảng canh cải tiến, tôm lúa…do bà con thường thả tôm trừ hao hay ỷ lại do thả mật độ thưa, không sao! không cần quạt tuy nhiên khi tôm lớn, vào lúc khuya hay sáng sớm trời đứng gió dẫn đến tôm nổi đầu. Đặc biệt đối với ao rong tảo nhiều, đáy đen, đáy thối, ao có xác rong tảo chết tạo nhiều khí độc hay ao nhiễm phèn…thì càng dễ bị “nghẹt oxy” hơn.
• Bố trí quạt không đủ khi tôm lớn (ao đất công nghiệp, ao bạc) hoặc dự đoán không đúng về mật độ, do thả trừ hao mà không đạt hơn số lượng (ao quảng canh, nuôi tôm lúa).
• Ao nhiều rong, tảo dày: làm giảm lượng oxy, về đêm rong tảo lấy oxy trong nước hay tảo nở hoa, tảo tàn (giải phóng Co2) và cần nhiều oxy để phân hủy xác rong tảo.
•  Sự phân tầng mặt nước ao: thường xảy ra đối với ao bị đứng gió hay sau mưa lớn và ao không có quạt.
• Lượng thức ăn dư thừa trong nước quá nhiều, phân hủy chất thải hữu cơ, nước bẩn, vi sinh vật và phiêu sinh động vật phát triển mạnh.
• Sử dụng hóa chất để xử lý ao hay cắt tảo (tôm trúng độc), ao nhiều khí độc (H2S, NH3, NO2, CO2,…) hay ao nước trong ít tảo.
• Nguồn nước bị ảnh hưởng: Tình trạng không cấp nước khiến ao của bà con không trao đổi nước với bên ngoài, lượng nước cấp mới sạch và giàu oxy giúp tôm và cá trong ao phát triển tốt nhất.
• Một nguyên nhân rất quan trọng là bà con không có dụng cụ để đo, theo dõi các chỉ tiêu môi trường đặc biệt là oxygen. Các nguyên nhân trên có thể xảy ra riêng rẽ hoặc kết hợp với nhau xảy ra cùng lúc trong ao.

Hàm lượng oxy hòa tan trong nước thấp hơn 2mg/lít là nguyên nhân chính gây nổi đầu “tôm nghẹt oxy”. Qua thực tế tại nhiều ao nuôi tôm quảng canh, QCCT, tôm lúa… ở ĐBSCL, lượng oxy hòa tan trong nước vào ban đêm chỉ dao động từ 1-2,8 mg/ml thậm chí có lúc bằng 0 điều này khiến tôm bị ngạt và nổi đầu. Tình trạng tôm chết ngạt do thiếu oxy thường gặp xảy ra ở những ao nước tĩnh chứa nhiều mùn bã hữu cơ, đáy đen, rong chết hoặc bón phân hữu cơ quá nhiều.

Tác hại đến tôm nuôi khi ao nuôi bị thiếu oxy

Mỗi mật độ nuôi tôm sẽ cần lượng oxy khác nhau trong từng giai đoạn phát triển. Nếu lượng oxy trong nước không đủ “để thở” thì sẽ khiến tôm dễ yếu, sưng mang, hồng thân…và dễ nhiễm bệnh khác, nghiêm trọng hơn tôm sẽ chết rải rác hay hàng loạt,  gây thiệt hại lớn cho người nuôi.

Khi tôm bị bệnh do thiếu oxy, triệu chứng đầu tiên dễ nhận thấy nhất là tôm nổi đầu, bơi dạt bờ,… bên cạnh đó do lượng oxy dưới đáy ao thấp nên tôm không bơi xuống đáy săn mồi dẫn đến bỏ ăn. Khi tình trạng kéo dài sẽ khiến tôm trống đường ruột, yếu gan hồng thân… tôm chết rải rác hoặc hàng loạt.

Tôm nổi đầu thiếu oxy, dễ bị đỏ thân và tôm chết rải rác

Đặc biệt tôm sẽ nổi đầu “tức là nghẹt oxy” tập trung vào buổi sáng sớm, khi kiểm tra sẽ thấy mang tôm chuyển từ màu trắng ngà sang màu hồng, tôm trống ruột “vì tôm không thở được sẽ không ăn, không ăn thì ruột trống”.

Khi hàm lượng oxy hòa tan trong nước thấp hơn 3mg/lít là nguyên nhân chính khiến mang tôm chuyển sang màu hồng tại các ao nuôi.

Cách xử lý hiệu quả khi tôm bị nghẹt oxy?

Nắm được nguyên nhân “cái gốc vấn đề thiếu oxy” thì bà con mới có cách xử lý hiệu quả được. Tùy theo bị nguyên nhân nào thì có xử lý cách phù hợp với nguyên nhân đó chứ không phải cứ tôm nổi đầu là đánh yucca hay oxygen (vì yucca chỉ xử lý khí độc NH3, còn oxy gen chỉ cung cấp oxy cho tôm tức thời trong 3h thôi, ngày sau tôm sẽ nổi đầu lại nữa).

Giải pháp tức thời xử lý tôm bị nghẹt oxy:

• Kiểm tra môi trường, test oxy, đánh giá xem tôm bị “nghẹt oxy” do nguyên nhân 
• nào là chính và sau đó xử lý đúng nguyên nhân đó.
• Cung cấp thêm oxy tức thời cho ao nuôi tôm như chạy quạt, tăng thêm quạt, đánh oxy viên, giảm khí độc (như yucca xử lý NH3, zeolite ), thay nước mới...  

• Các ngày tiếp theo nên tiến hành giảm 50 – 70% lượng thức ăn tùy sức khỏe tôm hoặc ngừng cho ăn, thay nước, chạy quạt nước nhiều hơn. Sử dụng men vi sinh BZT gốc để phân hủy mùn bã hữu cơ dưới đáy ao, xi phông đáy ao hay sang tôm thưa ra và bổ sung vitamin C để tôm khỏe, phục hồi lại.

• Đối với ao tôm nuôi quảng canh, QCCT, tôm lúa… thì thay nước mới, thu tỉa nếu tôm lớn, đánh zeolite bột (xử lý khí độc), dùng oxy viên xử lý tức thời (theo liều hướng dẫn trên bao bì) hoặc dùng máy, xuồng chạy tạo sóng…

Cung cấp oxy đầy đủ sẽ giúp tôm khỏe mạnh ít bị hồng thân, đỏ thân và tôm chết rải rác.

Lưu ý: Không nên sử dụng men vi sinh trong trường hợp này, bởi nó không mang lại hiệu quả. Tuyệt đối không sử dụng các hóa chất như chlorine, BKC, iodine… trong ao. 

Giải pháp lâu dài nghẹt oxy ở tôm:

• Thiết kế vị trí ao thoáng gió, sên vét ao sạch sẽ trước khi nuôi và định kì thay nước nhằm cung cấp nước mới, oxy cao cho tôm.
• Chuẩn bị đầy đủ các tình huống (dụng cụ, máy móc và thuốc men) đề phòng tình trạng dẫn tới thiếu oxy: mưa lớn, sụp tảo, đứng gió, cúp điện, khí độc…
• Bố trí mật độ nuôi phù hợp đồng thời chuẩn bị dụng cụ và máy móc, quạt tạo oxy để kiểm tra theo dõi và cung cấp đủ oxy cho tôm.
• Quản lý các điều kiện môi trường phù hợp cho tôm như: quản lý Ph, tảo, rong, quản lý thức ăn, khí độc, đáy ao và phèn.
• Định kì đánh men vi sinh xử lý đáy ao BZT gốc, xử lý khí độc, quản lý tảo và duy trì màu nước tốt sẽ hạn chế việc thiếu oxy.
• Đối với ao QC, QCCT, tôm lúa do không có quạt nên lưu ý đừng thả trừ hao quá nhiều, đừng để rong quá nhiều hoặc nước ao bị trong, xác rong tảo chết, đáy đen, đáy thối và ao có khí độc cao. Đặc biệt không nên đào mương quá sâu (> 1m) dẫn đến oxy không khuếch tán xuống đáy ao, tôm dễ bị khí độc ảnh hưởng. Nhất là vào mùa mưa bão, tôm dễ thiều oxy và bị trúng khí độc dẫn đến hồng thân, nổi đầu và tôm chết rãi rác. Ngoài ra nếu có điều kiện thì bà con nên trang bị máy tạo sóng đề phòng lúc tôm lớn (đây là lúc bà con sắp “có tiền”). Vì khi về khuya, ao có rong tảo chết, ao khí độc cao, hay những lúc mưa nắng thất thường, khiến tôm dễ bị “nghẹt oxy” gây ra hiện tượng tôm chết rãi rác hay hàng loạt.

Định kì đánh men xử lý nước, gây màu tảo và thức ăn tự nhiên AEC Copefloc giúp duy trì ổn định môi trường, màu nước, hạn chế tôm nổi đầu thiếu oxy.

Không nên sử dụng nhiều phân hóa học, phân vô cơ gây tảo vì sẽ dễ làm tăng ph, tảo nở háo, tảo tàn…phát sinh khí độc gây “nghẹt oxy”.

Lưu ý: Khi bà con gặp trường hợp nghẹt oxy không nên nóng vội ai kêu gì làm cái đó, chỉ cái gì xài cái đó …mà phải tìm hiểu kĩ nguyên nhân, tránh xài không đúng cách dẫn đến tiền mất tật mang, xử lý tốn rất nhiều tiền nhưng không hiệu quả, cuối cùng phải xã hầm tôm, nhiều trường hợp rất đáng tiết khi tôm lớn.

“Phòng bệnh hơn chữa bệnh” do vậy để có giải pháp phòng ngừa hiện tượng nghẹt oxy, tôm nổi đầu hay kéo đàn hiệu quả bà con liên hệ về công ty Âu Mỹ AEC hay thạc sĩ Hoàng Tuấn, phòng  kỹ thuật công ty để được tư vấn hỗ trợ mình xử lý hiệu quả, ít tốn kém, mô hình nuôi bền vững và an toàn.

Bộ sản phẩm giúp xử lý đáy ao, sạch nước, tảo đẹp khắc phục tình trạng tôm bị nghẹt oxy

Âu Mỹ AEC